Pomnik Juraja Janosika w Terchovej

Podczas sierpniowego urlopu na Słowacji zaplanowaliśmy dwa dni w Małej Fatrze. W tym celu na dwie noce zatrzymaliśmy się w Niżnych Kamencach na autokampie Bela. W planach mieliśmy wyjazd kolejką gondolową pod Veľký Kriváň (1709 m) i wyjście na charakterystyczny poszarpany Veľký Rozsutec (1609 m). Głowną bazą wypadowa w tej części Małej Fatry jest dolina Vrátna, a u jej wylotu , w dolinie potoku Varínka leży Terchová. Nie sposób więc, zmierzając w górę doliny, nie zatrzymać się choćby na chwilę w tej niewielkiej lecz malowniczej miejscowości.

* * *

Późnym popołudniem, po przybyciu na kemping i zjedzeniu obiadu w posaci zupki chińskiej postanawiamy pojechać w stronę Terchowej. W centrum wsi po lewej stronie drogi od Niżnych Kamenic znajduje się kościół rzymskokatolicki św. Cyryla i Metodego z 1945 roku. Tutaj, naprzeciw kościoła skręcamy w prawo i zostawiamy samochód na parkingu tuż przy potoku Varinka.

* * *

Wieś założona w 1580 na prawie wołoskim, chociaż ślady aktywności ludzkiej na tym terenie sięgają czasów rzymskich. Charakter osadnictwa ulegał zmianie, co związane było z napływem nowej ludności – szczególnie w XVII w. oraz rozwojem uprawy roli. Klęski naturalne w XIX w. i emigracja doprowadziły do znacznego zmniejszenia populacji. We wsi wiele jest drewnianych domów krytych gontem, z pięknie rzeźbionymi tarczami. Byłoby ich więcej, gdyby nie fakt, że w 1945 r. spłonęło tu 120 drewnianych budynków i wieś budowano na nowo w latach 1947 – 1950.

* * *

W Terchovej w 1688 r. urodził się Juraj Janosik – legendarny bohater ludowy i zbójnicki dowódca. Jego miejsce urodzenia to jeden z tierchowskich przysiółków, leżących po stronie Pogórza Kisuckiego. Jego rodzice Martin oraz Anna byli ubogimi poddanymi. Oprócz Juraja mieli oni jeszcze trzech synów Jána, Martina oraz Adama. Ján został załapany podczas dokonywania grabieży za co w 1713 roku został powieszony. Juraj pracował jako służacy a następnie osiadł w swojej rodzinnej wsi, później zaś odbywał służbę wojskową w cesarskim wojsku. Wtedy to też dostał się do zamku Bytcianskiego, gdzie pełnił służbę strażnika więziennego. Wówczas w więzieniu przetrzymywany był znany przywódca zbójnicki z Predmiera Tomaš Uhorčik. Janosik pomagał mu kilkakrotnie. Kiedy powrócił do Terchovej, Uchorčik, któremu udało się uciec z więzienia, przyszedł do Juraja i namawiał go do przyłączenia się do jego bandy, Janosik zgodził się i jak to było w zwyczaju ślubował Uhročíkowi wierność. Na jesień 1711, gdy Janosik miał 23 lata, poszedł on z Uhorčikiem na pierwszy napad. Jeszcze tego samego roku Uchorčik zrezygnował ze zbójowania i osadził się w Klemenovci, ożenił się, zmienił nazwisko i rozpoczął pracę w lokalnym urzędzie. Cały jednak czas był hajdukiem. Nie zaniechał kontaktu ze swoją drużyną, której teraz przewodził Janosik, lecz jej stale pomagał. Janosik dowodził grupą dwa lata. Do niej należeli nie tylko młodzi z Kysuc i okolic ale także zbóje z Morawy i Polski. Janosik został schwytany na początku 1713 roku. osądzony został w Liptovskim Mikulaši. Na procesie nie przyznał się do żadnych z zarzucanych mu czynów. Przyznał jedynie, że wszystko, co miał rozdał kobietom i dziewczętom z Terchovej. 17 marca 1713 wyrok został orzeczony.

* * *

Po przeciwnej stronie tierchowskiego przysiółka, w którym Janosik przyszedł na świat, mieszkańcy wsi w 1988 roku postawili swojemu sławnemu krajanowi monumentalny, 7.5 metrowy pomnik wykonany z blachy stalowej, od której mocno odbija się teraz popołudniowe sierpniowe słońce…



Kościół św. Cyryla i Metodego




Pomnik Juraja Janosika




Widok na wieś spod pomnika




Przy pomniku