Forum Romanum w Rzymie

I ponownie powtórzę za niezastąpioną Wikipedią: Forum Romanum (łac. – rynek rzymski), inna nazwa to Forum Magnum – najstarszy plac miejski w Rzymie, otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz: Kapitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem. Główny polityczny, religijny i towarzyski ośrodek starożytnego Rzymu, miejsce odbywania najważniejszych uroczystości publicznych.

Tzw. teoria Gjerstada wypracowana w 1968 zakładała, że pierwotnie (w VII w. p.n.e.) na tym terenie znajdowała się osada składająca się z domów na palach. Po wybudowaniu kanału odwadniającego Cloaca Maxima, osuszeniu terenu, utwardzeniu powierzchni, obszar ten stał się miejscem zgromadzeń obywateli. Inicjatorem wybudowania forum miał być Tarkwiniusz Pyszny. Przy powstałym w VI w. p.n.e. placu miano potem wznieść szereg ważnych budynków: Kurię, mównicę (Rostra), świątynię Westy i dom westalek, świątynie Saturna, Dioskurów, Zgody i siedzibę najwyższego kapłana – budynek Regii, archiwum (Tabularium).

Ostatnie badania archeologiczne terenu forum przeprowadzone w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku zaprzeczyły teorii Gjerstada. Wykazano, że do trzeciej ćwierci VIII w. p.n.e. na terenie Forum Romanum znajdowało się zwykłe bagno zasilane potokiem płynącym wzdłuż późniejszej Via Sacra. Stanowiło ono naturalną granicę pomiędzy znajdującymi się na wzgórzach osadami, tzw. palatyńsko-eskwilińską i kapitolińsko-kwirynalską. Bagno osuszono, a powierzchnię utwardzono w latach dwudziestych VIII wieku p.n.e. (729-720 p.n.e.), co zgadza się w zasadzie z przekazanym przez rzymskich historyków czasem zjednoczenia Rzymu Romulusa z okoliczną osadą sabińską Tytusa Tacjusza. Przyjmuje się, że w tym właśnie okresie nastąpiło połączenie osady palatyńskiej z kwirynalską w jeden organizm polityczny, którego centrum stanowiło właśnie nowo osuszone Forum Romanum. Nigdy natomiast nie było tam domów na palach, jak twierdził Gjerstad.

W okresie cesarstwa Forum Romanum zostało rozbudowane i wzbogacone o Świątynię Boskiego Juliusza (Templum Divii Iulii), Wenus i Romy, Wespazjana, Antoniusza i Faustyny oraz łuk triumfalny cesarza Augusta. W tym też czasie rozbudowano Rzym i zbudowano kolejne fora cesarskie, które utworzyły z istniejącym już Forum Romanum zwarty kompleks architektoniczny. Najbliżej Forum Romanum usytuowano Forum Cezara. Oprócz niego powstały Forum Trajana (największe), Forum Augusta, Forum Wespazjana, Forum Nerwy. Inicjatorem tej rozbudowy był Juliusz Cezar. Forum Romanum było centrum życia obywatelskiego i ekonomicznego szczególnie w okresie republikańskim. W okresie cesarstwa fora pełniły raczej funkcje handlowe, rozrywkowe i reprezentacyjne.

Choć Forum zostało zdewastowane w czasie zdobycia Rzymu przez Wizygotów w 410, to jeszcze w 768 zebrał tu się lud rzymski i obwołał papieżem Stefana III(IV). Do zniszczenia mogło też przyczynić się trzęsienie ziemi w 851. W okresie średniowiecza Forum Romanum uległo stopniowemu zniszczeniu. Prawdopodobnie w okresie IX-X wieku Forum, jak i inne pozostałości rzymskie stanowiło kamieniołom – miejsce łatwego pozyskiwania budulca dla nowych inicjatyw architektonicznych. Do XVIII wieku miejsce to służyło na wypas, a później targ bydła. Prace wykopaliskowe zapoczątkowano w 1803, a od 1898 prace są prowadzone systematycznie.